28 دی 1398

چرا گاهی دچار سفتی شکم می شویم؟

دسته بندی: بیماری های گوارشی نویسنده: ایران درمان بازدید: 12540
چرا گاهی دچار سفتی شکم می شویم؟

سفتی شکم به سفت شدن عضلات شکم در هنگام لمس گفته می شود. این یک واکنش غیر ارادی برای پیشگیری از دردی است که به واسطه فشار ایجاد شده بر شکم اعمال می شود. واژه دیگر این مکانیسم، حالت موضع گیری شکم (Guarding) است.

این وضعیت با سفت کردن ارادی عضلات شکم یا سفتی مربوط به گاز و نفخ متفاوت است. سفتی شکم پاسخ کاملا غیر ارادی عضلات شکم است، به عبارت دیگر هیچ کنترلی بر آن ندارید. سفتی شکم نشانگر این است که بدن سعی میکند از خود در مقابل درد محافظت کند و میتواند نشانه مشکل بسیار جدی و حتی تهدید کننده زندگی باشد. اگر سفتی شکم دارید باید فورا به پزشک مراجعه کنید.

سفتی شکم و دل درد

سفتی و درد شکم اغلب با هم اتفاق می افتند. هر وضعیتی که باعث درد شکم شود میتواند موضع گیری شکم را به دنبال داشته باشد. اختلالات اندامهای داخلی شکم میتواند درد شکم ایجاد کند. اندامهای داخل شکم عبارتند از:

کبد، پانکراس (لوزالمعده)، کیسه صفرا، معده، روده بزرگ، روده کوچک، آئورت (سرخرگ اصلی)، بزرگ سیاهرگ، کلیه ها و مجاری ادرار (حالب)

مشکلاتی که در اندامهای لگنی ایجاد می شود نیز ممکن است موجب درد شکمی شود. اندام های لگنی عبارتند از:

- مثانه و مجرای ادرار تحتانی، رحم، لوله های فالوپ و تخمدانها در زنان، غده پروستات در مردان، راست روده

در موارد کم شایعتر ممکن است بیماریهای بخش تحتانی دستگاه تنفسی به عنوان عامل درد و سفتی شکم شناخته شود.

علائمی که ممکن است همراه با سفتی شکم احساس کنید

سفتی شکم یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. علائم شدیدترین درجه آن که به معنی تهدید جان فرد می باشد عبارتند از:

  • استفراغ خون (هماتمز)
  • خونریزی مقعدی
  • مدفوع سیاه و قیری (که مربوط به خونریزی از معده یا روده کوچک است)
  • غش
  • عدم توانایی خوردن یا نوشیدن
  • استفراغ شدید
  • افزایش قطر شکم (باد کردن شکم)
  • شوک (فشار خون بسیار کم)

علائم دیگر عبارتند از:

  • درد در هنگام لمس
  • تهوع
  • زردی پوست
  • کاهش اشتها (آنورکسی)
  • احساس سیری پس از صرف مقدار کمی غذا (سیری زود هنگام)
  • عدم توانایی دفع گاز از راست روده
  • رنگ پریدگی
  • اسهال
  • یبوست

عوامل شایع سفتی شکم

محل درد بسته به محل اندامی که دچار مشکل شده ، متفاوت است. برای بررسی پزشکی، شکم را به چهار بخش (ربع) تقسیم میکنند مثلا زخم معده میتواند در یک چهارم بالا سمت چپ شکم درد ایجاد کند (چون در همان محل واقع شده است)، سنگ صفرا میتواند در ربع بالا سمت راست موجب درد شود چون در آن ناحیه قرار گرفته است. درد شکم ممکن است به نواحی دیگر شکم منتقل شود مثلا اپاندیسیت با درد ربع پایین راست شکم شروع میشود اما درد ممکن است به سمت ناف نیز جا به جا شود.

عامل درد و سفتی شکم بر اساس سن متفاوت است   

در بزرگسالان (بیشتر در سالمندان):

  • آبسه داخل شکم
  • کَله سیتیت (التهاب کیسه صفرا)
  • انسداد روده
  • سرطان
  • سوراخ شدگی روده، معده یا کیسه صفرا
  • پانکراتیت
  • ضربه به شکم
  • پریتونیت (التهاب پرده صفاق شکم)

در نوجوانان:

  • قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
  • بیماری التهاب لگن (ناشی از عفونتهای مقاربتی)
  • کیست تخمدان
  • بارداری (از جمله بارداریهای خارج رحمی)
  • پریتونیت (التهاب لایه احاطه کننده شکم)

در کودکان:

  • عفونتهای دستگاه ادراری
  • آپاندیسیت
  • بلع سموم (مسمومیت)

در نوزادان:

  • قولنج
  • گاستروانتریت (تحریک گوارشی ایجاد شده توسط ویروس)
  • عفونت ویروسی
  • تنگی باب المعده یا تنگی پیلور

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر دچار سفتی غیر ارادی شکم شدید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا احتمال مشکلات جدی شکمی بررسی شود. اگر چه این مسئله میتواند تنها یک مشکل ساده ویروسی باشد اما تا به پزشک مراجعه نکنید از هیچ چیز مطمئن نمیشوید.

شناسایی علائم

به هیچ وجه پیش از مراجعه به پزشک مسکن مصرف نکنید چون مسکن الگوی درد را تغییر میدهد و تشخیص بیماری را بسیار مشکل میکند. وقتی به پزشک مراجعه کردید باید موارد زیر را به اطلاع او برسانید:

  • از چه زمانی علائم شروع شد؟
  • کیفیت درد به چه صورت است (مبهم و گنگ، تیر کِشنده، متناوب (می آید و میرود)، حرکت به سمت دیگر شکم و ...)
  • چه مدت درد باقی می ماند
  • چه کاری انجام می دادید که درد و یا سفتی شکم شروع شد؟
  • چه چیزی دردتان را بدتر و یا بهتر میکند؟
  • علائم دیگرتان چیست و از کی شروع شد؟
  • آخرین وعده غذایی را کی میل کردید (به ویژه در موارد نیاز به جراحی این امر اهمیت زیادی دارد)

پس از مراجعه به پزشک احتمالا چه مراحلی باید طی کنید؟

اولین قدم برای یافتن عامل سفتی شکم، این است که پزشک از شما سابقه پزشکی تان را جویا میشود، معاینه فیزیکی انجام میدهد و ممکن است آزمایشهای زیر را تجویز کند:

آزمایشهای خون: CBC (شمارش سلولهای خون)، الکترولیتهای سرم (پتاسیم، سدیم، کلرید، بیکربنات)، BUN (نیتروژن اوره خون)، کراتینین (نشانگر عملکرد کلیه)، آزمایشهای عملکرد کبد، آنالیز ادرار، آزمایش وجود خون در مدفوع

آزمایشهای دیگر عبارتند از:

  • پرتوی ایکس از شکم (برای ارزیابی انسداد یا سوراخ شدگی احتمالی)
  • سونوگرافی یا اولتراسوند شکم (استفاده از امواج صوت برای ایجاد تصاویر از اندامهای شکم)
  • سی تی اسکن از شکم (استفاده از پرتوی ایکس با رزلوشن بالا برای ایجاد تصاویر از اندامهای شکم)

درمان بستگی به تشخیص عامل بیماری دارد مثلا بدیهی است که درمان قولنج در نوزاد متفاوت از درمان سرطان خواهد بود.

پیامدهای علائم شکمی درمان نشده در بلند مدت

اگر سفتی شکم درمان نشود ممکن است مرگبار باشد. عفونت شکم میتواند موجب نفوذ باکتریها به خون شده و افت شدید فشار خون و در نهایت شوک ایجاد کند. از دست دادن خون زیاد میتواند موجب مرگ بیمار شود. عدم تعادل الکترولیتها و بی آب شدن بدن به علت استفراغ زیاد یا اسهال نیز میتواند خطر مشکلات ضربان قلب، شوک و نارسایی کلیه را به همراه داشته باشد بنابراین این علائم را بسیار جدی بگیرید. 

آتیه غرب

مقالات مرتبط

چه عواملی باعث ورم معده میشوند؟ ورم معده به حالتی گفته میشود که ناحیه معده بزرگتر از حد طبیعی میشود. گاهی اوقات به این وضعیت باد کردن معده و یا ورم معده نیز...
روده بخش اعظم دستگاه گوارش را تشکیل میدهد. بیشتر فرایند گوارش در روده کوچک اتفاق می افتد در حالی که روده بزرگ آب را جذب و مواد زاید را دفع میکند. التهاب روده ها...